Hautua eta patua (1999-04-17)

EITBko zuzendari berria izan dugu hizpide aste honetan. Kinielak kiniela, hautagai sendo bat jarri ei die EAJk beste alderdi abertzaleei mahai gainean. Prentsan argitaratutakoari jaramon eginez, ez dago oso garbi pertsona horren hautagaitzak bidea egingo duenentz. Edozelan ere, pertsona hori EITBko zuzendaritzarako proposatze soilak zer pentsatua ematen dit.
Hautagaiaren gaitasun profesionala eta dohain pertsonalak juzkatzeko lehen eskuko daturik ez dut. Erreferentzia onak ditut, hala ere. Ondorioz, arazoaren alderdi hori bazter lagako dut. Alabaina, hautagaiak ez omen daki euskaraz. Hori ezin dut bazter utzi. Euskararen normalizaziorako tresna moduan sortutako komunikabide batean ez da inondik inora bidezkoa zuzendari ez-euskalduna jartzea. Tamalez, ez da lehen kasua.
Euskaltzale baten ikuspegitik nabarmena da hautagaiaren desegokitasuna; enpresa-kudeaketaren ikuspegitik zentzurik ez du. Nola kudea eta zuzen dezake pertsona batek enpresa bat, enpresa horrek lantzen duen produktuaren zatirik handiena ulertzeko eta baloratzeko gai ez bada?
Bestetik, gizartea euskara normalizatzeko egiten ari den ahaleginean horrelako proposamena galga da eta, gainera, hipokresi zantzuak ikusten dizkiot nik. Zer irudi transmititu nahi da? Zein normalizazio-politikaren barnean koka daiteke EITBko kazetari bati euskaraz jarduteko gaitasuna eskatzea eta bere nagusi izan daitekeenari ez? EAJk arrazoi sendoak izango ditu hautagai hori proposatzeko, baina gogoeta egin al du proposamen horrek gizartean eragiten dituen ondorio negatiboez?
Dena den, hau bezalako kasuetan ez zaio bakarrik erakundearen jarrerari erreparatu behar. Pertsonarena berarena ere ez da bazter uztekoa. Izan ere, Euskal Herrian ardura-postu publikoak hartzeko paradan ibil daitekeen profesionalak bere burua euskaraz ez gaitzeak profesionaltasun eskasa darakusa; euskara ikastea bere esku egon baita. Profesioaren beste alderdiak landu eta sakondu dituen legez, euskara ere ikas zezakeen. Horrela ez egitea bere hautua izan da, ez, ordea, patuaren erabakia soilik; garbi esan dezagun.

Nanobioak (1999-04-10)

Bai bizi harrigarria! Horrelako zerbait jaulki zezakeen poetak Queensland-eko unibertsitateko ikerlariek mikroskopioaren objektiboaren azpian dituzten egiturak ikustean. Izan ere, egitura horiek bizidunak izan daitezke eta horrela izango balitz, biziaren adierazpenik ñimiñoenaren aurrean egongo ginateke. Nanobio esan diete egitura horiei, mikrobioekin paralelotasunean.
Lurraren sakoneko hareaharrietan aurkitu dituzte harizpi itxurako nanobioak. 20 eta 150 nanometro bitarteko diametroa dute. Bizirik baleude, biziari eusteko makineriak uste baino toki txikiagoa behar duela frogatuko litzateke. Orain arte ezagutzen den bizidunik txikienak, Mycoplasma bakterioak, 150-200 nanometroko tamaina du eta zelula-mintzik ez du.
Harizpiak aurkitu dituzten tokiaren egoera ez da txantxetakoa: 3 km-ko sakonera eta 150 °C-ko tenperatura. Egia esan, bizia gero eta ingurune bitxiagotan aurkitzen ari gara. Bakterioak 3,5 km-ko sakoneran eta 113 °C-ko tenperaturan bizi daitezkeela ezaguna da. Baina, nanobioak bizirik al daude? Queensland-eko ikerlarien arabera bizia adierazten duten zenbait saioren aurrean erantzun positiboa izan ei dute. Laborategi-giroan jartzean hazi egiten direla ematen du. Ekortze-mikroskopio elektronikoaren elektroi-sortaren aurrean urrundu egiten dira, zelula-mintz gehienen moduan eta emaitza positiboak izan dituzte hiru ADN-zunden aurrean.
Nanobioak bizidunak direnentz erabakitzeko ikerketa eta datu gehiago behar dira. Alabaina, aukera-sorta ederra zabaltzen du aurkikuntza horrek: filosofikoak, batetik, eta zientifikoak, bestetik. Bi galdera-motaok batera biltzen dira exobiologiaz mintzatzen hasten bagara. Izan ere, Antartikako ALH84001 meteorito martetarreko ustezko fosiletako batzuek 20 nanometroko diametroa baino ez dute. Beraz, biziaren mugak asko zabalduko lirateke Lurrean zein planeta urdinetik at.
Eta, beste alor batera joanez, nanobioak hurrengo ikarazko filmeko izarrak izan daitezke, hain txikiak izanik giza gorputzean oharkabean sar daitezkeelako.

Korrika (1999-03-27)

Bada filme britainiar famatu bat, zinezaleen artean ospetsua bederen, Iraupen-korrikalariaren Bakardadea izenekoa. Euskararen normalizazioari buruzko nire baitako gogoeta egin dudanean, filme horren izenburua etorri zait burura sarritan. Izan ere, eguneroko gure jarduna adierazteko metafora egokia dela iruditzen zait.
Euskalgintzaren agenteen ibilbidea eta zeregina iraupeneko lasterketaldi luzean dabilen atletaren jardunarekin konparatzen ditut. Asfalto lau eta erosoaren gainean dabilen maratoilariarekin ez baizik eta cross-countryan lokatzez zamatutako zapatilekin dabilenarekin. Lasterka doanean gibelerantz so egiten badu, bide luzea egin duela ikusten du; indarberrituta sentitzen da. Alabaina, egiteke duena irudikatzen duenean nekeak eta flakiak erasotzen dute; helmuga ez du ikusten. Hurbilago ordez, urrunago iruditzen zaio. Iheska dabikiola sentitzen du. Oraindik aldatz pikoak igo behar ditu, errekak eta putzuak zeharkatu beharko ditu, hesien gainetik jauzi egin beharko du eta zapatilak basatzan lurrari itsatsita geldituko zaizkio. Jakitun da. Beldur da, halaber, orkatila bihurri lieziokeen zulo ezkutu maltzurraz, lasterketaz at utziko duenaz. Basotik irten eta zer topatuko duen kezkatzen du. Izu da gainditu ezinezko oztopoa aurkitu dezakeelako.
Bakarrik doa gainera. Aurretik doaz bera baino indartsuagoak eta atzean laga ditu bera baino ahulagoak. Ez ditu ikusten. Jendearen txaloak eta animoak ere ments ditu. Amore emateko tentatuta dago.
Ez du etsiko, hala ere. Buruak pauso bat eta beste bat egiteko agintzen die zangoei. Muskuluen mina aurrera egiteko indar bilakatzen da. Gibelean utzitako oztopoak gainditu izana datorrenari aurre egiteko kemena da. Helmugara ailegatzeko tema du. Helburu bakarra: iristea.
Horrelakoxea ikusten dut euskararen normalizazioaren ibilbidea. Oztopoz jositako lasterketa; asko pasatu ditu, baina hamaika gainditzeko oraindik. Korrika, bestetik, euskalgintzaren lasterketaldi horren bi urtean behingo liturgia indartzailea; akidura eta flakia sendatzeko botika.

IE I'R GYMRAEG (1999-03-20)

Joan den asteburuan Galesen egoteko parada izan genuen Kontseiluaren ordezkaritza batek. Aberystwyth-en urteroko batzarra egin zuen Cymdeithas yr iaith Gymraeg elkarteak, Galeseraren Elkarteak hain justu, eta bertan parte hartzera gonbidatua izan zen Kontseilua. Gure egitekoa Kontseiluaren berri ematea izan zen, helburu, jardun, etab.i buruzkoa.
Abegitsuak dira galestarrak, baina hizkuntza eta kultura minorizatua dugunon berezko elkartasunaz eta abegikortasunaz harandi doa galestarrek euskaldunokiko duten jarrerra. Gure herria eta kultura ondo ezagutzen dute. Euskal Herriaren egoera eta bilakaera politikoak ez zaizkie arrotz. Gertutasun hunkigarria sentitu dugu, anai-arrebak baikinen Horretaz gain, euskara biziki maite dute. Euskaraz berritu izan ahal gatzaizkie hainbat galestarrei. Bada marka!
Euskal Herrira begira daude. Hemengo hizkuntzaren normalizazio-politika eta -jardunak eredutzat dituzte. Bada horretarako arrazoirik. Euskal Herria eta Gales herri eta kultura bikitzat jo daitezke beren ingurumenari begiratzen badiogu: hedaduraz eta biztanle-kopuruaz paretsu; galeseraren eta euskararen hiztun-kopuruaren portzentaiek ez dute alde handirik eta, gainera, hizkuntza indartsuak dituzte auzo.
Haiek guri begira eta euskaldunok, oro har, deus gutxi dakigu haiei buruz. Kontraesan nabarmena alajaina! Hizkuntzaren normalizazioaren bidean beste batzuengana jotzen dugu eredu bila. Katalunia eta Quebec-en ispilatzen ditugu gure nahiak eta Irlandari so egiten diogu amildegia saihesteko. Gales ez dugu apenas kontuan hartzen. Arrazoizkoa da neurri batean. Nekez izango dira eredu orokor guretzako gu baino atzeago daudelako hizkuntzaren gizarte-normalizazioaren auzian eta egitura politiko propioak orain garatzen ari direlako. Adibidez, sortzear dagoen Galesko Asanblearen hizkuntz politika egokia izan dadin borrokatzen ari da Cymdeithas orain sutsuki. Alabaina, guri zer irakatsia izango dute eta guk haiengandik zer ikasia. Donostiatik Cadiz bezain gertu dago Cardiff…