Zentsura eta zientzia (1999-06-26)

Zentsura ez da gustuko hitza gure gizartean. Zentsura, dena dela, nonahi daukagu, geure burua zentsuratzeko joeran besterik ez bada ere. 'Seiko' hauek idazten, esaterako, lotu behar izan ditut hatzak eta iritziak kamustu komenientziaren izenean, beti ere. Komenentzia pertsonala edo instituzionala, berdin dio. Egoneza eta oroitzapen mingotsak ondorioz.
Zientziak ere ezin du zentsura gainetik kendu, giza obra den heinean. Forma batzuk nabarmenak dira: Galileok eliza katolikoaren eraginez pairatutakoa edo genetista sobietarrek Lisenko hitzontziaren teorien ondorioz jasandakoa. Zientzi sistemak ere eragiten ditu ideia iraultzaileak jaulkitzen direnean. Galdetu, bestela, bere buruaz beste egin zuen Boltzmann-i edota ospea galduta zendu zen Wegner-i.
Zientziaren zentsura lausoagoa da, oro har. Inkisizioa eta sobietarren lan-eremuak muturreko kasuak baino ez dira. Ideia berriak ez onartzea, ikuspegi iraultzaileak barregarri uztea edo zientziaren estatusa kolokan jar dezaketen teoriak erokeriatzat jotzea jokaera ohizkoagoa da. Aldizkari ospetsu batean artikulu bat ez onartzea bezain zolia izan daiteke zientziaren zentsura.
Eta ikerketa bideratua ez al da zentsura-mota bat? Hor ditugu tabako-konpainiak. Zer dirutza erabili dute tabakoaren arriskuak minimizatuko dituen datu zientifikoen bila? Eta datu negatiboak izkutatu dizkigute gero. Hor arrisku handia dago, zientziaren etikarekin tupust egiten duena nolabait. Zientziaren garapenak, zientzia egiteko diruak alegia, erakundeenganako gero eta menpekotasun handiagoa du, erakundea publikoa zein pribatua izanik. Norberari jaten ematen dion eskuari hozka egiteko adore handia behar da eta zientzilariek, industria nuklearrean edo injinerutza genetikoan lan egiten dutenek besteak beste, presio korporatibo handiak jasan ditzakete beren ikerketaren emaitzak norabide jakin baterantz makur daitezen.
Zentsura eta zientzia. Eztabaida luzea izan daiteke. Informazio gehiagorako jo helbide honetara: http://www.indexoncensorship.org.