Oporren ataria, (1999-07-24)

Oporren atarian gauden honetan lan-mudua izango dut mintzagai. Izan ere, Irizar kooperatibak bertan garatzen ari diren euskararen erabilera areagotzeko planaren aurkezpena egin berri du. Euskara lan-munduan integratu behar dela dabil aspaldion hitzetik hortzera. Alabaina, zergatik euskara-planak enpresa munduan?
Bi ikuspegitatik arrazoi daiteke planen beharra: Ikuspegi soziolinguistikotik zein enpresa-kudeaketarenetik. Euskaltzalearen ikuspegia dateke lehena. Orain arte gizartean, hezkuntz sisteman bereziki, eginiko ahaleginaren jarraipen naturaltzat joko du, normalizazioaren bidean beste urrats bat. Beren ikasketa-prozesu ia guztia euskaraz burutu dituzten tituludunak sartzen ari dira lan-merkatuan, baina lan-munduan murgiltzen direnean, gaztelaniaz ari den mundu batekin egiten dute topo. Pertsona horiek enpresan euskaraz aritzeko ahalegin pertsonala egiten badute ere, enpresa-egituren ohitura eta prozeduren itsasoan disolbatzen diren ur-tantak dira. Beraz, enpresa-mundua euskaldundu nahi bada, enpresa osoaren ahalegin koordinatu eta zehatza behar da. Funtzio horiek betetzen dituzte euskararen erabilerako planek.
Bestetik, enpresa-kudeaketaren eredu berriek argi eta garbi adierazten dute enpresaren balioa ez dagoela soil-soilik giza kapitalarekin edo produkzioarekin lotuta. Enpresaren benetako balioa neurtzeko aipatutako bi faktore horiei beste faktore batzuk erantsi behar zaizkie, balio ukiezinak dira horiek.
Balio horien artean enpresa kokatuta dagoen gizartearekiko integrazio-maila dago eta, jakina, Euskal Herrian gizartearekiko integrazio egokia nahi duen enpresak hizkuntz kudeaketaren faktorea kontuan hartzea ezinbestekotzat du.
Elhuyarren azken 10 urtetan horrelako planak kudeatzen pilatu dugun esperientziaren arabera euskararen erabilera-planak abian jarri dituzten enpresek hiru ezaugarri nagusi dituzte: enpresa-kudeaketaren ikuspegitik eredu izatea, dinamismoa eta beren sektoreetan liderrak izatea. Ez dut uste kasualitatea denik euskarekiko jarrera ere positiboa izatea. Zorionak guztiei.

Baikonur (1999-07-17)

Kazakhstango eremu zabaletan galdua. Goi-mailako teknologia estepan. Kontraste handiko lurra. Klima kontinentalaren paradigma: negu oso hotzak eta uda oso beroak. Paraje idorra gainera. Sistema sobietarraren gailurra eta amildegiaren erakusgai ere bada. Bakea aitzaki liskar diplomatikoa piztu da.
Hamahiru urte daramatza teknologia astronautiko sobietarraren harri bitxiak, Mir (bakea, errusieraz) estazio espazialak, Lurrari jira-biraka, atzen hatsa botatzeko prest, agonia luze batean. Inperioaren erorketaren lekuko izan da eta desintegrazioaren ondorioak pairatzen ari da, bakean ezin adio esanik.
Diruaren agonian bizi da Errusiako Espazio Agentzia. Ontziak espaziora bidaltzeko fondoak ezin eskuratuz, bere teknikariak ezin ordainduz… Garai bateko loria eta ospeari eusteko baliabideak murritz. Bizkitartean, inperioko bitxiaren distira moteltzen ari da. Eta Baikonurren askoren galdera edo kezka, eta gero zer? Miren heriotzak betirako bakea ekarriko al du munduko bazter honetara? Kohete-motoreen orroa isilduko al da betirako?
Historiaren ironia! Lehen arerio izan zituenak izan daitezke, gaur, salbamendu-esperantza. Nazioarteko Espazio Estazioaren karian EEBBetatik datorren diruak eusten dio, nolabait, astronautika errusiarri. Espazio-esplorazioaren naziartekotasun-kontzeptu berria dute lagun, espazioko nazioartekotasuna lehen-lehenik aplikatzen hasi zirenen oinordekoek. Ez dezagun bada ahantz, sobietar edo estatubatuar ez diren espazioan ibilitako gainerako gizakiak kosmonauta izan direla astronauta izan baino lehenago. Propaganda, nagusitasuna erakutsi nahia, izango zen helburua noski, baina europarrok Baikonurretik abiatu ginen espaziora lehen aldiz.
Malenkoliaz eta, aldi berean, liluraz beterik daude lerro hauek. Baikonur balentria askoren abialekua izan da; ni ametsetan jarri nauten izen askoren habia: Gagarin, Venera, Mir… Ez dut zoritxarraren iragarle izan gura, baina aste honetako Errusia eta Kazakhstanen arteko liskar diplomatikoak zain txarra eman dit, azken hondamendiaren estraineko seinalea izan baitaiteke. Amesgaiztoa izan dadila!

Erosi beharko det citroen berriya! (1999-07-10)

Trafikoa hizpide izaten da egunero komunikabideetan. Halako istripua, asteburuetako datu beltzak edota trafiko-arduradunek eginiko sentsibilizazio-kanpainak. Trafikoa aztergai izan du Osasunerako Mundu Erakundeak duela gutxi Londresen buruturiko konferentzia batean.
Istripuak, zauritakoak eta hildakoak izan dituzte aztergai; ohizkanpoko ikuspegi batetik baina. Izan ere, ibilgailu-trafikoak jendearen osasunari nola eragiten dion aztertu dute. Gauza jakina da, halaber, hirietako giro poluitua ez dela osasunerako onuragarria, guztiz kaltegarria ostera. OMEk emaniko datuek hori baiesteaz gain, zer pentsatua damaite.
Austrian, Frantzian eta Suitzan eginiko azterketa baten arabera, trafikoak sortutako poluzioak trafikoak berak baino pertsona gehiago hiltzen ditu estatu horietan. Trafikoak hamar mila lagun inguru akabatzen ditu urtero; trafikoak sortutako poluzioak, bestetik, 21 bat mila lagun hilarazten ditu. Horri, gainera, 300.000 haur-bronkitis, infartoek eragindako 15.000 ospitaleratze eta 500.000 asma-urgentzia erantsi behar zaizkio.
Trafiko-istripuak deigarriak dira. Morboa eragiten dute. Odolak interesa pizten du. Denok jiratzen dugu burua bide bazterrean txiki-txiki egindako autoa ikusten dugunean. Poluzioak ordea astiroago egiten du lan. Bat-batean ez eta epe luzera igertzen da. Eragiten dituen minbiziak gainerako kartzinogenoen estatistiketan izkutatzen dira. Ikuskizunik ez du eskaintzen.
Horregatik, apika, asko hobetu dira errepideen egoera, automobilen segurtasun-neurriak eta handitu dira admistrazioaren kontrol-ahaleginak. Bizkitartean, gibelarago gelditu dira trafikoa murrizteko neurriak, emisioak gutxiagotzeko sistemak, erregai fosilak ordezkatzeko erregaien garapena edo garraio-sistema berrantolatzeko proposamenak.
Halaber, Karbono(IV) oxidoen emisioak direla eta, Europak ez du Kiotoko Konferentziako konpromisoa beteko. Emisoak % 8 gutxiagotu ordez beste horren beste handiagotuko ditugu.
Nora goaz? Hitzez oso berde gara, baina egitez…